نوشتن مقالات از مهم‌ترین ابزارها و راه‌های ارتباطی میان اعضای مختلف جامعه علمی است. مزایایی که نوشتن برای بازیگران مختلف حوزه علم فراهم می‌کند بسیار زیاد است.
مثلا زمانی که گروهی از محققان، نتایج کار و پژوهش‌هایشان را در قالب یک مقاله علمی منتشر می‌کنند، امکان اینکه سرمایه‌گذارانی برای پیشبرد پروژه‌های موردنظرشان پیدا شود، بسیار بیشتر خواهد بود یا دانشجویانی که قصد ادامه تحصیل در مقاطع بالاتری مانند دکتری دارند با وجود نشر و ارائه مقالات معتبر، صلاحیت و شایستگی‌های خود را به اثبات می‌رسانند.
برای اقدام جهت تحصیل در دانشگاه‌های خارجی هم وجود مقالاتی معتبر بسیار مفید خواهند بود و به پربارتر شدن رزومه هر فرد متقاضی، کمک شایانی می‌کنند. به طور کلی، چاپ مقاله در ژورنال‌های مختلف علمی می‌تواند نشان‌گر صلاحیت‌های نویسندگان آن باشد. این صلاحیت در بخش‌های مختلف دنیای حرفه‌ای مانند یافتن شغل، پیدا کردن سرمایه‌گذار برای پیشبرد پروژه و دریافت رأی مثبت اساتید و دانشگاه‌های داخلی و خارجی برای پذیرش در مقاطع بالاتر تحصیلی مفید خواهد بود.
در این مقاله نیز با تمام ریزه‌کاری‌ها و مراحل چاپ مقاله آشنا خواهید شد. پس اگر سردرگم هستید یا نیاز به یک برنامه‌ریزی جامع و دقیق برای شروع نوشتن و چاپ مقاله دارید با ما همراه باشید.
اهمیت نگارش و چاپ مقاله و امتیازهای آن
در قسمت قبلی به طور اجمالی به اهمیت نگارش و چاپ مقالات علمی اشاراتی داشتیم. بهتر است که کمی دقیق‌تر وارد این حوزه شویم و از مزایایی بگوییم که نوشتن مقاله و انتشار آن برایتان به همراه خواهد داشت.
اغلب پژوهشگران دوست دارند تا نتایج کار علمی آنها در یک مجله چاپ شده و از این طریق به سمع و نظر دیگران برسد. چاپ مقاله در یک مجله خوب و معتبر یکی از مهم ترین مراحل فعالیت های پژوهشی یک فرد است که می تواند در رزومه علمی و کاری وی نیز نقش مهمی ایفا کند و وزنه سنگینی در آن باشد.
ژورنال‌های علمی مختلف با مختصات حرفه‌ای گوناگونی برای هر رشته و زمینه علمی وجود دارند که نگارش اثر برای آنها باید توأم با رعایت اصولی خاص باشد. اگر بخواهیم مزایا و اهمیت نگارش و چاپ مقاله را عنوان کنیم به موارد زیر می‌رسیم:
دانشجویان مقطع دکتری برای دفاع از تِز خود نیاز به پذیرش یک مقاله علمی-پژوهشی دارند؛
اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها با داشتن مقالات علمی پژوهشی منتشر شده در نشریات داخلی، امکان ارتقا درجه پیدا می‌کنند؛
داشتن مقالات علمی معتبر در استخدام متقاضیان برای هیأت علمی نقش مهمی دارد؛
چاپ مقالات علمی پژوهشی معتبر، نگارنده را در دسته‌بندی نخبگان قرار می‌دهد و نخبگان از خدماتی مانند دریافت وام‌های دانش‌بنیان و معافیت سربازی و… بهره‌مند می‌شوند؛
دانشگاه‌های خارجی برای پذیرش افراد به رزومه آنها و مقالات معتبری که به چاپ رسانده‌اند هم دقت زیادی دارند؛
برای پذیرش در مصاحبه دکتری و قبولی در این مقطع، مقالات علمی می‌توانند نظر هیأت داوران اساتید را نسبت به دانشجو مثبت کنند و برای او امتیازی در فرایند پذیرش محسوب شوند؛
با وجود ارائه نتایج پژوهش‌های خود در نشریات معتبر و بین‌المللی، امکان جذب سرمایه‌گذار و استخدام در شرکت‌های بزرگ به وجود می‌آید؛
و… .
انواع مقاله علمی داخلی و خارج چیست؟ با انواع مجلات آشنا هستید؟
مقالات علمی دارای انواع مختلفی هستند که باید با شناخت دقیق آنها و دستاوردی که می‌توانند برایتان داشته باشند، اقدام به نگارش و ارسالشان کنید. اجازه بدهید در یک دسته‌بندی کلی به شما بگوییم که دو دسته مقاله داریم؛ مقالات ژورنالی و مقالات کنفرانسی.
تقسیم‌بندی کلی مقالات:
ژورنالی (Journal Paper)
کنفرانسی (Conference Paper)
هر یک از این مقالات به دسته‌بندی‌های جداگانه‌ای تقسیم می‌شوند. اجازه بدهید که در ابتدا به سراغ دسته نخست یعنی مقالات ژورنالی برویم:
مقالات ژورنالی
مقالات ژورنالی یعنی مقالاتی که در ژورنال‌ها یا همان مجلات علمی و تخصصی مختلف به چاپ می‌رسند. مقالاتی که در این تقسیم‌بندی قرار دارند باید برای چاپ در نشریات معتبر علمی با اصول آنها نگارش شوند و بعد از اینکه استانداردهای لازم در نگارش رعایت شد برای هیأت داوران مجله ارسال شوند. در بررسی‌هایی که هیأت داوری انجام می‌دهد، برای پذیرش یا عدم پذیرش مطلب، تصمیم‌گیری می‌شود.
مجلات و ژورنال‌های علمی هم بدیهتا به دو دسته داخلی و بین‌المللی یا همان خارجی تقسیم می‌شوند. در کنار این دو دسته طبقه‌بندی، یک طبقه‌بندی دیگر هم زیرمجموعه مقالات ژورنالی قرار می‌گیرد و آن، گروه و دسته مجلات جهان اسلام (ISC) است.
حالا به شرح هر یک از این دسته‌بندی‌ها می‌پردازیم. پس تا اینجا گفته شد که مقالات ژورنالی دارای سه زیرمجموعه هستند:
مقالات داخلی؛
مقالات خارجی؛
مقالات دنیای اسلام.
مقالات داخلی
مقالات داخلی، مقالاتی هستند که در نشریات داخل کشور به چاپ می‌رسند. اینها هم دسته‌بندی‌های مخصوص به خود را به شکل زیر دارند:
مقالات علمی-ترویجی:
مقالات علمی-ترویجی از نامشان هم پیداست که با چه هدفی نوشته می‌شوند. هدف این دسته از مقالات، ترویج دانش درباره یک موضوع ویژه علمی است.
آشنا کردن مخاطبان با یک حیطه علمی و موضوعی تخصصی بر عهده نویسنده خواهد بود و او می‌تواند چنین اثری را در قالب ترجمه یا تألیف بنویسد. به عبارت دیگر، برای نوشتن مقاله علمی-ترویجی لزوما نباید به سراغ مطرح کردن نکاتی جدید رفت. بلکه امکان استفاده از نتایج و بررسی‌های مقالات دیگر در قالبی منسجم هم وجود دارد. البته امکان اینکه مقالات قبلی در اثر تازه شما تحلیل شوند هم هست. در حقیقت، این دسته از مقالات، کمکی به مخاطبان هستند تا درباره موضوعات علمی که قبلا مطرح شده‌اند به منابعی برسند که یک‌جا در مقاله معرفی شده و بعضا تحلیلی هم درباره آن مقالات قبلی ارائه می‌شود.
مقالات علمی-ترویجی کمک می‌کنند تا موضوعاتی که قبلا مطرح شده‌اند، شفاف‌تر بیان شوند و توجه بیشتری از سوی مخاطب هم به کارهای قبلی معطوف شود. مقالات علمی-ترویجی در قالب مقالات مروری، تحلیلی و ترجمه‌ای تقسیم‌بندی می‌شوند.
در حقیقت، نگارنده برای نوشتن مقاله علمی-ترویجی، دست به تدوین و گرداوری اطلاعات مقالات دیگر درخصوص یک موضوع می‌زند. مقالات علمی-ترویجی دارای مجوز و تاییدیه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هستند.
مقالات علمی-تخصصی:
مقالات علمی-تخصصی درباره حوزه‌های تخصصی هستند. معمولا مقالات این دسته‌بندی وابسته به نهادها و سازمان‌های خاص هستند و نگارنده یک مقاله در حوزه‌ای تخصصی، نتیجه کار و اثرش را برای سازمان‌ها و نهادهای ویژه که با موضوعش در ارتباط هستند، ارسال می‌کند.
هدف از انتشار این مقالات، ارتقای دانش در یک حیطه تخصصی است و دارای مجوز و تاییدیه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیستند. مثلا مقالات مجله علمی و تخصصی رشد که از سوی آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد و سازمان دولتی فعالیت می‌کند از جمله مقالاتی هستند که در این گروه قرار می‌گیرند.
مقالات علمی-پژوهشی:
مقالات علمی-پژوهشی که در میان مقالات داخلی از بالاترین ارزش و امتیاز برخوردارند باید به ارائه پژوهش و عنوان نو و تازه بپردازند. یعنی اگر بناست که مقاله‌ای از این نوع بنویسید باید موضوعتان تازه باشد و کسی قبلا به آن نپرداخته باشد و ضمنا با مطالعه‌ای نظام‌مند و ساختاریافته دست به انتشار راه‌کارها و نتایجی تازه در یک حوزه علمی و تخصصی بزنید.
همان‌طور که از نام این نوع از مقالات هم برمی‌آید، نقش و وظیفه آنها، ارائه نتایج پژوهش و ابداعی است که از سوی نویسنده صورت گرفته و باید موضوع و راهکاری نو در آستین داشته باشند. یا مثلا استدلالی تازه و جدید درباره یک مسأله را بیان کنند. در مقالات علمی-پژوهشی بخشی به عنوان مرور ادبیات(literature review) وجود دارد که بینش و نگاه تازه نویسنده به یک مسأله را ارائه می‌دهد. مقالات علمی-پژوهشی فقط افراد متخصص در حوزه علمی و تخصصی را مخاطب قرار می‌دهند و خواندن آنها برای عموم کاربردی در پی نخواهد داشت. در واقع، نگاه تخصصیِ پشت آنها دانشجویان، اساتید، متخصصان و پژوهشگران را هدف می‌گیرد.
مقالات خارجی
مقالات خارجی هم مقالاتی هستند که در سطح بین‌المللی ارائه می‌شوند و خود به یک تقسیم‌بندی سه تایی می‌رسند. مقالات خارجی در دسته‌بندی‌های آی.اِس.آی(ISI)، پاب‌مِد(Pubmed) و اسکوپوس (Scopus) قرار می‌گیرند.
مقالات آی.اس.آی(ISI):
در سال ۱۹۶۰ میلادی، موسسه‌ای علمی برای نشر مقالات علمی از سوی فردی به نام یوجین گارفیلد راه‌اندازی شد که بعدها یعنی در سال ۱۹۹۲ از سوی موسسه علمی موسوم به موسسه تامسون خریداری شد.
موسسه تامسون دست به امتیازدهی مقالاتی می‌زند که از سوی اساتید خبره در مجلات علمی معتبر بررسی و پذیرفته می‌شوند و در تلاش است تا نتایج علمی، معتبر و البته قابل‌استناد پژوهش‌های محققان مختلف را در پایگاه خود نشر دهد.
در واقع، ISI پایگاهی جامع از مقالات علمی است که داده‌های مرتبط با مقالات استاندارد و مهم را که از سوی دانشگاه‌ها و مراکز علمی معتبر تولید شده‌اند در خود به عنوان یک پایگاه داده ذخیره می‌کند. مقالاتی که استانداردهای لازم را داشته باشند و در مجلاتی معتبر به چاپ رسیده باشند در پایگاه آی.اس.آی قرار می‌گیرند.
این پایگاه، رتبه علمی مقالات را در اختیار عموم قرار می‌دهد و تعداد ارجاعاتی را که به آنها می‌شود هم اعلام می‌کند. برای دسترسی به مقالات در پایگاه ISI، پایگاه وب آو ساینس. آی.اس.آی (web of science ISI) وجود دارد.
سالانه هزاران مجله مورد بررسی قرار می‌گیرند تا در صورت داشتن استانداردهای لازم بتوانند به ISI اضافه شوند. البته در این میان فقط عده اندکی شاید در حدود ۱۰ درصد موفق به گذر از دروازه این پایگاه می‌شوند.
در بخش‌های بعدی بیشتر درباره ISI برایتان خواهیم گفت. تا اینجا با نوع مقالاتی که عنوان ISI را یدک می‌کشند، آشنا شدید.
مقالات پاب‌مد(Pubmed):
پاب‌مد هم یک پایگاه علمی معتبر در حوزه پزشکی است. در این پایگاه داده می‌توانید شاهد حضور مقالات و مجلات پزشکی باشید. این موتور جستجو به کاربران کمک می‌کند تا با تحقیقات مختلفی که در حوزه پزشکی صورت می‌گیرد به راحتی آشنا شوند.
نیاز به، به‌روز رسانی در دنیای پزشکی معمولا مهم‌تر از حیطه‌های دیگر است. به این خاطر که دستاوردهای پزشکی به سرعت تغییر می‌کنند. از همین روی، وجود منبع و پایگاهی که مقالاتی معتبر را در حیطه‌های مختلف پزشکی به مخاطبان ارائه کند بسیار ضروری است.
به مقالاتی که از سوی این پایگاه پذیرفته می‌شوند و در آن نمایش پیدا می‌کنند، مقالات پاب‌مد گفته می‌شود. اصلی‌ترین پایگاه داده پاب‌مد هم مِدلاین نام دارد و می‌توان از طریق آن به اطلاعات خوبی درباره مقالات پزشکی دست پیدا کرد.
مقالات اسکوپوس (Scopus):
مقالاتی که عنوان اسکوپوس را یدک می‌کشند، مقالاتی هستند که از سوی موسسه الزیویر به چاپ می‌رسند. این پایگاه بسیار متنوع است و رشته‌های علمی مختلفی را تحت پوشش خود قرار می‌دهد.
دیگر مانند پاب‌مد فقط در حیطه موضوعات پزشکی فعالیت نمی‌کند بلکه علوم انسانی، ریاضیات، علوم فنی، پزشکی و… هم در دسته مقالات اسکوپوس قرار می‌گیرند.
مقالات جهان اسلام (ISC)
مقالات جهان اسلام هم دسته‌بندی نوعی از مقالات است که در مجموعه ISC منتشر می‌شوند. این مجموعه در ایران واقع شده و هدف آن، ارتقای دانش در سطح بین‌المللی برای دانشمندان و محققان مسلمان است.
استانداردهای دقیقی برای پذیرش مقالات و مجلات در این پایگاه به کار گرفته می‌شود. ISC از سوی مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری شیراز راه‌اندازی شده است. در این پایگاه، مجلات علمی کشورهای مسلمان به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرند. حدود ۸۰۰ مجله در ISC ثبت شده‌اند و محققان کشورهای اسلامی می‌توانند با نگارش مقالات برای مجلات حاضر در این پایگاه به ارتقای رتبه علمی و جایگاه تخصصی‌شان کمک کنند.
بعد از ISI و اسکوپوس، ISC در رتبه سوم پایگاه‌هایی قرار می‌گیرد که مجلات علمی معتبر را رتبه‌بندی و معرفی می‌کنند.
مقالات کنفرانسی
مقالات کنفرانسی، مقالاتی هستند که در کنفرانس‌های مختلف ارائه می‌شوند. رویدادهایی مانند همایش‌ها و کنگره‌های مختلف هم پذیرای مقالاتی هستند که در قالب پوستر یا سخنرانی از سوی محققان و پژوهشگران ارائه می‌شوند.
در بعضی از این کنفرانس‌ها و رویدادها، مقالات برجسته منتخب برای چاپ، راهی مجلات معتبر می‌شوند. کنفرانس‌ها هم می‌توانند در سطوح مختلفی برگزار شوند. طبقه‌بندی زیر را برای ابعاد مختلف برگزاری یک کنفرانس بشناسید:
کنفرانس‌های منطقه‌ای؛
کنفرنس‌های دانشجویی؛
کنفرانس‌های ملی؛
کنفرانس‌های بین‌المللی.
انواع مجلات
ابتدا ما شما را با مفهوم مجلات اوپن اکسس (Open Access) و کلوز اکسس (Close Access) آشنا می‌‌کنیم تا بهتر بدانید مقالهتان را به چه مجلهای ارسال کنید.
یکی از معیارهای طبقه بندی مجلات نوع دسترسی آنها است که به دو دسته اوپن اکسس یا دسترسی باز و کلوز اکسس یا دسترسی بسته تقسیم می‌شوند.
مجلات کلوز اکسس (Close Access)
در واقع آن دسته از مجلاتی هستند که اجازه دسترسی آزاد به مقالات آنها وجود ندارد، در نتیجه خوانندگان یا کتابخانه‌ها باید برای دسترسی داشتن به مقالات این مجلات حق آبونمان مجلات را پرداخت کنند.
همچنین در این مجلات، بین مولفین مقاله و مجله قرارداد کپی رایت امضا می‌شود و مجله حقوق اشتراک گذاری و تکثیر محتوای مقاله را به عهده می‌گیرد. به طور کل می‌توان گفت مجلات کلوز اکسس مجلات پولی هستند.
مجلات اوپن اکسس (Open Access)
آن دسته مجلاتی هستند که دسترسی به مقالات آنها به صورت آنلاین و بدون پرداخت هزینه وجود دارد و خوانندگان به راحتی می‌توانند مقاله مورد نظرشان را از روی سایت دانلود کنند. در این مجلات معمولا هزینه چاپ و انتشار مقاله از مولفین گرفته می‌شود تا خوانندگان بتوانند بدون پرداخت هزینه به محتوای مقاله دسترسی پیدا کنند.
یعنی برعکس مجلات کلوز اکسس این بار مولفین باید برای اینکه مقاله‌شان در اختیار خوانندگان قرار بگیرد پول پرداخت کنند و این مجلات برای خوانندگان رایگان هستند.
یکی از سوالاتی که برای مولفین هنگام چاپ مقاله در مجلات اوپن اکسس بوجود می‌آید این است که چه زمانی باید وجه را پرداخت کنند. به طور معمول، مجلات اوپن اکسس قبل از ارسال نامه پذیرش از پژوهشگر می‌خواهند که مبلغ مورد نظر برای چاپ مقاله را به حساب مجله واریز کند.
اما به دلیل روال مخربی که برخی از پژوهشگران طی کرده‌اند، مثلا مقاله خود را برای چند مجله ارسال کرده‌اند و در نهایت در یکی از آنها اقدام به چاپ مقاله کرده‌اند بنابراین سایر مجلات زمان و داوری که صرف مقاله کرده بودند بی ثمر مانده، برخی از مجلات برای اجتناب از چنین مشکلاتی تصمیم گرفتند برای پژوهشگران برخی از کشورها هزینه‌های چاپ را قبل از ارسال نامه پذیرش دریافت کنند.
برخی از مجلات با توجه به ماهیت خود مقالات را روی وب سایت منتشر می‌کنند اما برخی دیگر آنها را به صورت هاردکپی در کتابچه‌ای پرینت می‌کنند. در این صورت مقالات به صورت کامل روی وب سایت مجله منتشر نمی‌شود و اغلب چکیده مقاله در برخی از پایگاه‌ها و یا وب سایت محله قرار داده می‌شود. همین مساله اهمیت چکیده نویسی هنگام نگارش مقاله را مشخص می کند.
هر یک از انواع مقالاتی که گفته شد در دسته‌بندی‌های مجلاتی به همین عناوین به چاپ می‌رسند. در قسمت قبلی به ابعاد این مجلات و مقالات به تفصیل پرداخته شد. لازم است که نکاتی را درباره مجلات ISI در میان بگذاریم.
پایگاه ISI دارای زیرمجموعه‌ای به نام وب.آو.ساینس (web of science) است. این زیرمجموعه در واقع نمایه‌ای استنادی علمی به شمار می‌رود که جستجوی استنادی را برای پژوهشگران فراهم می‌سازد.
اصطلاحا به مقالاتی که در این پایگاه نمایه می‌شوند، ISI می‌گویند. پایگاه WOS یا همان وب.آو ساینس دارای دو نوع مجله است. یعنی مقالات دو نوع از مجلات در آن نمایه می‌شوند؛ مجلاتی که دارای ایمپکت فکتور یا ضریب تأثیر هستند و مجلاتی که فاقد آنند.
ایمپکت فکتور یا ضریب تاثیر میانگین تعداد دفعاتی است که به مقالات یک مجله در طی دو سال گذشته رفرنس یا همان ارجاع داده می‌شود. این شاخص برای سنجش سطح علمی مقالات و مجلات به کار می‌رود. به مجلاتی که دارای ایمپکت فکتور هستند، JCR می‌گویند و مجلاتی که در پایگاه WOS فاقد ایمپکت فکتورند، مجلات ISI listed گفته می‌شود.
نحوه نگارش مقاله و مراحل نوشتن، اصول و ساختار چیست؟
هر مقاله علمی باید از ساختاری مشخص پیروی کند. نداشتن طرحی مدون مانع از آن می‌شود که نتایج مشاهدات خود را به درستی بیان کنید یا امکان اینکه نظرات و جمع‌بندی‌هایتان را به شکلی منسجم ارائه کنید از بین خواهد رفت.
یک تقسیم‌بندی کلی و عمومی وجود دارد که در آن به دو روش برای نگارش مقالات اشاره می‌شود. مقالات یا از داده‌های کیفی بهره می‌برند و به نوع تحقیقات به کاررفته در آنها تحقیقات میدانی گفته می‌شود یا پیروِ روش‌های کمی هستند و به آنها تحقیقات کتابخانه‌ای گفته می‌شود.
مقالات مبتنی بر تحقیقات میدانی و مقالات مبتنی بر تحقیقات کتابخانه‌ای در بخش‌هایی از اجزای خود به هم شبیه هستند و در بخش‌هایی با هم تفاوت‌هایی دارند. در ادامه به اجزای مقالات می‌پردازیم.
اجزای مقالات
همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، مقالات از نقطه نظر نگارش به دو دسته میدان و کتابخانه‌ای تقسیم می‌شوند. هر یک از این دو دارای ساختار مختص به خود هستند اما اجزای آنها تا جایی شبیه به هم خواهد بود. بخش‌هایی از مقالات که شبیه به هم است را بشناسید:
موضوع یا عنوان مقاله؛
نام نویسندگان و اطلاعات درباره موسسه و مراکزی که نویسندگان به آن وابسته‌اند؛
چکیده؛
واژگان کلیدی.
تا اینجا اجزای مقالات مبتنی بر داده‌های کیفی و کمی یا همان تحقیقات میدانی و کتابخانه‌ای دارای اجزایی مشترک هستند. اما از اینجا به بعد تفاوت‌هایی در ساختارشان وجود دارد که باید به آنها توجه کنید.
ساختار و اجزای مقالات مبتنی بر پژوهش‌های میدانی
مقدمه: در مقدمه ، لازم است به شکلی اجمالی به بیان کلیات تحقیق بپردازید. پیشینه تحقیق را هم معرفی کنید. پس باید به ضرورت تحقیق و سوابق پژوهشی حول موضوع مقالهتان بپردازید. در واقع باید بگویید که این تحقیق در راستای تحقیقاتی در گذشته صورت گرفته است و متغیرهای تحقیق را تعریف کنید.
روش: در بخش روش هم باید به مخاطب بگویید که پژوهش و تحقیقاتتان چگونه انجام گرفته‌اند. در واقع، لازم است تا مراحل اجرای پژوهش، روش‌های تحلیل و تمام چیزهایی که در مسیر تحقیق آزموده‌اید برای مخاطب معرفی کنید.
نتایج: در بخش نتایج باید بگویید که یافته‌هایتان چه بوده است و آنها را در قالب نمودار و جدول به مخاطب گزارش کنید.
ساختار و اجزای مقالات مبتنی بر مشاهدات کتابخانه‌ای و پژوهش توصیفی
مقدمه: در اینجا هم مانند تحقیقات میدانی باید مخاطب را در جریان ضرورت انجام پژوهش بگذارید یعنی باید از بیان مسأله بگویید و نشان بدهید که مقاله به دنبال چه دستاوردی است.
طرح بحث یا همان متن: در بخش طرح بحث، لازم است تا به شکلی منسجم و منطقی با رعایت مستند بودن حقایق متن و با داشتن انسجام و ارتباط میان عناوین فرعی مقاله به شرح بیشتر تحقیق پرداخته شود.
نتیجه‌گیری: در بخش نتیجه‌گیری هم باید محقق به یک نتیجه منطقی و مستدل برسد و پیشنهاداتی برای تحقیقاتی در آینده را مطرح نماید.
ارجاعات: تحقیقی پژوهشی، زمانی می‌تواند ارزشمند و مهم باشد که ارجاعاتی مستدل و صحیح ارائه کند. استناد به منابع و مراجعی تخیلی و غیرمعتبر تمام کارتان را زیرسوال خواهد برد.
حال که با دو گروه از مقالات آشنا شدید و دانستید که ساختار مقالات یا براساس داده‌های کیفی و مشاهده‌ای است یا از طریق داده‌های کمی و کتابخانه‌ای نگارش می‌شود، بهتر است، تقسیم‌بندی‌های جزئی‌تری را هم در این زمینه یاد بگیرید:
مقاله تحلیلی: مقالاتی که از روی عناوین پیشین و مقالات قبلی دست به تحلیل بیشتر یک موضوع می‌زند.
مقاله مروری: مقالاتی که از روی طبقه‌بندی و تدوین مقالات پیشین به بررسی سیر پژوهش‌ها، حول یک موضوع می‌پردازد و انتقادات یا ارزیابی‌هایی را حول موضوعی مشخص ارائه می‌دهند.
مقاله گزارش موردی(case report): در این مقالات به یک مورد خاص و ویژه و البته کمیاب در زمینه‌ای مانند پزشکی پرداخته می‌شود.
مقاله گردآوری: این مقالات فقط به تدوین مقالات قبلی درباره یک موضوع می‌پردازند و آنها را منعکس می‌کنند و مانند مقالات تحلیلی به نتیجه‌گیری جدیدی نمی‌رسند.
مقاله پژوهشی: مقاله‌ای است که نتایج یک تحقیق و پژوهش صورت‌گرفته را بازتاب می‌دهد و به آن گزارش تحقیق هم می‌گویند.
استخراج مقالات از پایان‌نامه چگونه است؟
پایان‌نامه‌ها قابلیت تبدیل شدن به مقالات را دارا هستند. در بسیاری از دانشگاه‌ها برای اینکه دانشجویان در مقاطع کارشناسی ارشد یا دکتری مجوز دفاع از پایان‌نامه‌شان را داشته باشند باید مقاله‌ای را از آن استخراج کنند.
برای دفاع از پایان‌نامه دکتری، این کار ضرورت دارد و برای کارشناسی‌ارشد هم امتیازات و مزایایی به همراه می‌آورد. در هر حال، برای استخراج مقالات از پایان‌نامه باید با اصول کار آشنا باشید و بدانید که صرفا با کپی کردن بخش‌هایی از پایان‌نامه در صفحه‌ای تازه به مقاله نخواهید رسید.
برای این کار باید گام‌های زیر را طی کنید:
برای نوشتن چکیده مقاله از چکیده پایان‌نامه‌تان استفاده کنید. این چکیده باید کوتاه و در حد ۳۰۰ کلمه و حتی کمتر باشد و در آن به مسأله‌ای که به آن پرداخته شده توجه کنید و از آن حرف بزنید. هدف انجام پژوهش را بازگو کنید و در کنار آن از روش، یافته‌ها و نتیجه‌گیری‌هایتان هم حرف بزنید.
برای نوشتن مقدمه هم باید دقت کنید که مقدمه مقاله باید بسیار مختصر و مفیدتر از مقدمه پایان‌نامه‌تان باشد. در مقدمه مقاله پایان‌نامه‌تان باید از ارزش تحقیق و مقاله خود دفاع کنید.
در گام سوم از استخراج مقاله از پایان‌نامه هم باید به سراغ ارائه روش و متد پژوهش بروید و بخش‌های مهمی که در اجرای پژوهش به کار برده‌اید در مقاله مطرح کنید. مثلا جامعه و نمونه مورد نظرتان را در کنار روش انجام کار و روش‌های تحلیل داده و ابزارهای به کاررفته برای مخاطبان توضیح دهید.
در بخش آخر هم باید به سراغ ارائه نتایج تحقیقات بروید. هر چقدر متمرکزتر و مختصر و مفیدتر به استخراج محتویات پایان‌نامه خود برای نوشتن مقاله مشغول شوید، کارتان دقیق‌تر پیش خواهد رفت و این امکان بیشتر برایتان وجود خواهد داشت که بتوانید از نتایج مبسوط پایان‌نامه‌تان، مقالات بیشتری استخراج کنید.
در استخراج مقاله از پایان‌نامه به این نکته دقت کنید که بحث و نتیجه‌گیری در مقاله باید قابل‌تبیین باشد و در ارتباطی تنگاتنگ با مقدمه مقاله قرار بگیرد. در مقاله باید فقط از یافته‌هایی صحبت کنید که در مقدمه آورده‌اید.
ترجمه و ویرایش مقالات چگونه است؟
نوشتن مقالات علمی و چاپ آنها در مجامع بین‌المللی و ژورنال‌های معتبر می‌تواند ضامن موفقیت‌تان در مسیرهای حرفه‌ای، تخصصی و علمی مختلف باشد. به همین خاطر باید به نوشتن مقالات به زبان انگلیسی دقت داشته باشید و از مسیرهای درستی وارد فرایند ترجمه و ویرایش مقالات شوید.
زبان مقالات علمی بین‌المللی انگلیسی است و باید تمام دقت و تلاشتان را به کار بگیرید تا ترجمه و ویرایش صحیحی از مقاله خود انجام بدهید. یادتان باشد که اگر به زبان انگلیسی به خوبی وارد نباشید، اگر بهترین نتایج و دستاوردهای تحقیقاتی را هم از آن خود کرده باشید، امکان انتقال درست منظورتان به مجلات خارجی ممکن نخواهد بود و همین باعث می‌شود که اثرتان از سوی آنها پذیرفته نشود.
ترجمه مقالات باید از سوی کسی صورت بگیرد که به اصطلاحات تخصصی و علمی مقاله وارد است و علاوه بر آن به خوبی با زبان مقصد و مبدأ مقاله آشنایی دارد. یعنی داشتن تخصص فقط در یکی از این زمینه‌ها، راه به جایی نمی‌برد و فرد در زمانی می‌تواند به خوبی از پس ترجمه و ویرایش مقالات برآید که ضمن داشتن آگاهی و دانش نسبت به موضوعی که بناست، مقاله آن را ترجمه کند به زبان‌های مبدأ و مقصد اثر هم تسلط کافی داشته باشد.
ویرایش مقاله و نمونه‌خوانی‌ها هم باید از سوی افراد خبره صورت گیرد. در غیر این صورت، پیام مقاله با لکنت و اشتباهاتی برای مجلات ارسال خواهد شد که نتیجه آن چیزی جز یک جواب منفی و دلسردکننده برای انتشار و پذیرش نیست. پس بهتر است در صورت نداشتن توانمندی کافی در امر ترجمه و ویرایش، کار ترجمه مقالهتان را به دست فردی نیتیو بسپارید. یعنی کسی که زبان مادری‌اش انگلیسی است و علاوه بر آن، به زبان فارسی هم تسلط دارد و دانشی قابل‌قبول در زمینه علمی موردنظرتان دارد. استفاده از خدمات ویرایش نیتیو مقاله در پذیرش مقالات در مجلات معتبر نقش مهمی ایفا می‌کند.
مراحل چاپ مقالات داخلی و خارج چیست؟
مراحل چاپ مقالات داخلی و خارجی یکسان است. اما یک فرق اساسی هم در این میان وجود دارد؛ مقالات داخلی نیازی به ترجمه به زبان انگلیسی ندارند اما برای اینکه مقالهتان در یک ژورنال خارجی چاپ شود، بدیهتا باید آن را به زبان انگلیسی هم ترجمه کنید.
بعد از نگارش مقالات داخلی و خارجی باید آنها را از نقطه‌نظر ویرایش به سطحی قابل‌قبول برسانید و بعد با انتخاب ژورنالی مناسب، اقدام به ارسال کار خود کنید. البته قبل از انتشار باید فرمت و دستورالعمل‌هایی که مجله برای چاپ مقالات در نظر می‌گیرد کاملا رعایت نمایید. ارسال یا اصطلاحا سابمیت مقاله، گام بعدی است که باید انجام دهید. بعد از ارسال باید بنا به مدت زمانی که در وبسایت مجله برای بررسی مقالات اعلام شده، منتظر بمانید که اثرتان پذیرفته یا ریجکت (رد شدن) شود.
گاهی هم مقاله پذیرفته می‌شود اما نیاز به بازبینی‌ها و اصطلاحاتی دارد که داوران ژورنال از شما می‌خواهند روی آن انجام بدهید. اگر بناست که مقاله را به مجلهای خارجی بفرستید باید به خوبی از عهده ترجمه و ویرایش آن برایید و با روش‌های مختلف از اینکه بخش یا بخش‌هایی از مقاله سرقت ادبی محسوب نمی‌شود و از مقاله دیگری در آن به طور مستقیم استفاده نشده است، اطمینان حاصل کنید.
مدت زمان چاپ مقاله
معمولا مدت زمان چاپ مقاله در نامه پذیرش ارسالی از سوی مجله به اطلاع پژوهشگر می‌رسد. اما تاخیر در امر چاپ مقاله نیز یک پدیده طبیعی است.
اگر شما نامه پذیرش یک مقاله را در دست دارید به معنی تایید و چاپ شدن آن است بنابراین نیازی نیست نگران چاپ شدن مقاله تان دقیقا در زمان مقرر باشید. اگر تاخیر بیش از حد انتظارتان بود حتما از طریق ایمیل به سردبیر مجله اطلاع دهید.
داوری مقاله و پیگیری فرایند چاپ و اصلاح آنها چیست؟
بعد از اینکه داوری مقالات صورت گرفت، اگر پذیرش انجام شود، امکان دارد که هیچ‌گونه اصلاحاتی نیاز نباشد. این بهترین وضعیت ممکن خواهد بود. یعنی بعد از اینکه مقاله‌ای را بنا به چارچوب‌های یک نشریه علمی آماده کردید و آن را ارسال نمودید، هیچ نکته و ایرادی برای اصلاح و ویرایش از سوی تیم داوری به شما ابلاغ نمی‌شود و مرحله بعدی، چاپ مقالهتان خواهد بود.
اما گاهی‌اوقات، اصلاحاتی لازم است. مثلا ممکن است از شما بخواهند که بخشی را از نظر علمی بیشتر شرح بدهید یا ایرداتی را در زمینه محتوا برطرف نمایید. گاهی هم فقط از نظر ویرایشی و نگارشی نیاز به اصطلاح و ایجاد تغییرات وجود خواهد داشت. در هر حال، امکان دارد که این فرایندها طولانی و زمان‌بر شوند.
تشخیص ضریب تاثیر و مشخصات مجلات برای چاپ چگونه است؟
برای اینکه بدانید ضریب تاثیر مجلات مختلف چیست، می‌توانید به وبسایت‌هایی مراجعه کنید که این اطلاعات را در اختیارتان قرار می‌دهند. مثلا این وبسایت‌ها را مشاهده کنید:
www.citefactor.com
www.bioxbio.com
www.scimagojr.com
برای پیدا کردن ضریب تاثیر مجلات مختلف می‌توانید به سراغ وبسایت اولی بروید.
وبسایت دوم هم ضریب تاثیر یا همان impact factor مجلات ISI را نشان می‌دهد. وبسایت آخر هم شما را از ضریب تاثیر مجلات اسکوپوس مطلع می‌کند. وبسایت‌هایی از این دست در سطح اینترنت وجود دارند که شما را برای بررسی اعتبار مجلات مختلف راهنمایی می‌کنند.
شاخص‌ها و ضریب‌تاثیرهای مختلفی برای بررسی اعتبار مجلات در نظر گرفته می‌شود که بررسی آنها خود یک مبحث طولانی است.
انواع نمایه‌های علمی را می‌شناسید؟
نمایه علمی چیست؟ پایگاه‌های داده بزرگی وجود دارند که در بخش‌های قبلی معرفی شدند. این پایگاه‌ها مانند پاب‌مد، ISI و اسکوپوس، چکیده مقالات مختلف را نمایه یا به انگلیسی، ایندکس (index) می‌کنند.
یعنی زمانی که به وبسایت‌های مذکور مراجعه می‌شود، امکان جستجوی موضوع مورد نظر و یافتن مقالات و مجلاتی مهیا می‌شود که از سوی پایگاه‌های داده معتبر مذکور نمایه و پذیرفته شده‌اند.
وبسایت‌های دیگری که می‌توان برای بازدید از نمایه‌های مختلف به آنها مراجعه کرد به شرح زیر هستند:
1.Advanced Polymers Abstracts
2. Aerospace and High Technology Database
3. Ageline
4. Agricola
5. Agris
6. Aluminium Industry Abstract
7. Analytical Abstracts (RSC)
8. Applied Social Sciences Index and Abstracts (ASSIA)
9. Aquatic Sciences and Fisheries Abstracts (ASFA)
10. Art &Archaeology Technical Abstract (AATA)
11. ATLA Religion Database
12. Bacteriology Abstracts
13. Biological Abstract (BA)
14. BIOSIS
15. Biotechnology Research Abstracts
16. CAB & CABI Abstracts
17. Ceramic Abstracts
18. Chemical Abstract
19. Chemical Engineering and Biotechnology Abstracts (CEABA)
20. Civil Engineering Abstracts (CEA)
21. Computer and Information System Abstracts
22. Crop Science Database
23. Current Index to Statistics
24. Derwent Innovation Index
25. Design and Applied Arts Index (DAAI)
26. Documents in information Science (DoIS)
27. Earthquake Engineering Abstracts (EEA)
28. Ecology Abstracts
29. Econlit
30. Education Resources Information Center (ERIC)
31. Educational Research Abstracts (ERA)
32. Educational Technology Abstracts
33. EMBASE
34. Engineered Materials Abstracts
35. Engineering Village
36. Environment Index
37. Environmental Engineering Abstracts
38. Environmental Science Database
39. Environmental Sciences & Pollution Management (ESPM)
40. E-Prints in Library & Information Science (E-LIS)
41. Family Index
42. Food Science and Technology Abstracts (FSTA)
43. GeoRef
44. Health and Safety Sciences Abstracts
45. Index Islamicus
46. Index to Christian Art
47. INSPEC
48. International CONstruction Database (ICONDA)
49. International Index to Music Periodicals (IIMP)
50. International Nuclear Information System (INIS Database)
51. International Pharmecutical Abstracts (IPA)
52. Lexis-Nexis
53. Library Literature and Information Science
54. Linguistics & Language Behavior Abstracts (LLBA)
55. LISA
56. LISTA
57. MathSci.net
58. Mechanical & Transportation Engineering Abstracts
59. Mechanical Engineering Abstracts
60. MEDLINE
61. Merck Index
62. Metal Abstracts, Metals Abstracts Index and Alloys index (METADEX)
63. Meteorological and Geoastrophysical Abstracts
64. Modern Language Association (MLA) International Bibliography
65. Music Index
66. Oceanic Abstracts
67. Philosopher’s Index
68. Physical Education Index
69. Plants database
70. Population Index
71. Psychlit
72. PsycINFO
73. PubMed
74. Reaxys
75. Social Services Abstracts
76. Sociological Abstracts
77. Solid State and Superconductivity Abstracts
78. Toxicology Abstracts
79. Toxline
80. Water Resources Abstracts
81. World Wide Political Science Abstracts
82. Zentralblatt math (Z math)
انتخاب مجله مناسب چگونه است؟ نکات مهم در چاپ مقاله چیست؟
انتخاب مجله مناسب برای ارسال مقالات هم مساله بسیار مهمی است. اگر بهترین پژوهش‌ها را هم انجام بدهید اما در این امر دقت کافی به خرج ندهید، نتیجه‌ای جز رد شدن نخواهید دید.
پس بهتر است دقت کنید و به سراغ مجلاتی بروید که به حیطه تخصصی‌تان نزدیک هستند. یعنی باید مقاله خود را برای مجلاتی ارسال کنید که در زمینه تحقیق شما مطالبی چاپ و منتشر می‌کنند و شما در حوزه کاری‌شان قرار می‌گیرید. بعد از یافتن چنین نشریاتی باید به مقالات پرطرفدار در زمینه پژوهشی‌تان در آن هم سری بزنید تا ببینید که مخاطبان آن ژورنال بیشتر به چه مباحثی علاقه‌مند هستند.
زمان بررسی داوران مجله و هزینه‌ای که دریافت می‌کنند هم از نکات دیگری است که در انتخاب مجله باید به آنها توجه داشته باشید تا از این فرایند نسبتا دشوار، موفق بیرون بیایید.
