همه دوست دارند که در این دنیا دیده و شنیده شوند. در هر جایگاهی که باشید برای داشتن احساس رضایت و رسیدن به موفقیت نیاز به این دو مورد در شما وجود دارد. در جامعه علمی هم اوضاع به همین ترتیب است. شما دوست دارید که نظرات و عقاید و البته پژوهش‌های تحقیقاتی‌تان را در اختیار عموم بگذارید تا دیده و شنیده شوید.
هیچ محققی دوست ندارد به تنهایی در کُنج آزمایشگاه خود به دستاوردهایی برسد که هیچ‌کس از آنها مطلع نخواهد شد. یکی از بهترین راه‌ها برای دیده و شنیده‌شدن، چاپ مقالات است.
مقاله علمی به شما کمک می‌کند تا به شکل‌های مختلف نظرات، دیدگاه‌ها و پژوهش‌های خودتان را با دیگران به اشتراک بگذارید. نتیجه این به اشتراک‌گذاشتن‌ها می‌تواند مزایای زیادی برایتان به همراه داشته باشد.
اهداف افراد از نگارش مقاله متفاوت است. اما همگی می‌خواهند با این کار، خود را ابراز کنند. مثلا دانشجویان با نگارش مقالات علمی می‌توانند نمرات بهتری بگیرند و از پایان‌نامه‌هایشان در مقاطع تحصیلات تکمیلی دفاع کنند.
اساتید به ارتقای درجه در سطوح استادی و تدریس دست پیدا می‌کنند و در بسیاری از مواقع، راه برای پیشرفت یک موضوع علمی هموار می‌شود. برخی از مقالات هم از سوی شرکت‌هایی استفاده می‌شوند تا ایده و طرح مقاله به تولید برسد و مثلا تجاری شود.
در هر حال، همه اینها حاکی از آن است که نگارش مقالات اهمیت زیادی دارد. اما برای چاپ مقاله و طی‌کردن روند آن چه باید کرد؟ این فرایند چقدر زمان نیاز دارد؟ با ما همراه باشید تا برایتان بگوییم.
درمورد چاپ مقاله بیشتر بدانید
برای نگارش مقاله باید به اصولی واقف باشیم. شناخت فرایند آماده‌سازی مقاله و نگارش آن می‌تواند کار را برایتان ساده و خوشایند کند.
قبل از هر چیز باید بدانید که خواهان نگارش چه نوع مقاله‌ای هستید. یعنی دوست دارید که کدام یک از انواع مقاله را بنویسید. مقالات دارای انواعی هستند. برخی پژوهشی‌اند و نتایج دستاوردهای تخصصی‌تان در آنها منعکس می‌شود، برخی نظری هستند و نقد و نظرات‌تان درباره موضوعی علمی را مطرح می‌کنند و انواع دیگری هم وجود دارد که به مرور مقالات درباره موضوعی خاص می‌پردازند یا صرفا به معرفی و نقد کتاب‌ها مشغول می‌شوند.
پس در مرحله نخست باید بدانید که قرار است چه نوع مقاله‌ای بنویسید و در حوزه عنوان موردنظرتان به فعالیت‌های علمی و پژوهشی مشغول شوید. بعد از اینکه مقاله را نوشتید باید برای ارسال آن به مجلات مختلف هم آماده شوید. لازم است تا ژورنال خارجی یا مجله داخلی مناسب با موضوع‌تان را شناسایی کنید و برای فرستادن اثرتان به آن آماده شوید.
انتخاب ژورنال مناسب هم روندی دارد که باید به آن دقت کافی داشته باشید. مثلا اینکه موضوع مقاله‌تان در اسکوپ موضوعات مجله قرار می‌گیرد یا خیر بسیار مهم است. منظور از اسکوپ یا چشم‌انداز موضوعی مجله، این است که هر ژورنال به چه موضوعات و عناوینی می‌پردازد.
اگر موضوعاتی که معمولا در مجله‌ای منتشر می‌شوند با عنوان مقاله‌تان همخوان و هم‌راستا نباشند، قطعا در همان نخستین گام‌های ارسال مقاله به مجله، اثرتان را کنار خواهند گذاشت. پس انتخاب مجله‌ای که در حیطه موضوع مقاله شما فعالیت می‌کند، نخستین کاری است که باید بعد از اتمام کارتان صورت بدهید.
بعد از اینکه گزینه‌هایی را پیدا کردید باید به سراغ ویژگی‌های آنها بروید و ببینید که متناسب با اهداف‌تان از چاپ و انتشار مقاله هستند یا خیر. برای مثال، باید به این دقت کنید که زمان بررسی و داوری مقالات در مجله موردنظرتان چقدر است یا اینکه فرمت و شکلی که لازم است، مقاله را برای‌شان آماده کنید به چه صورت باید باشد.
پس بررسی اسکوپ مجله، زمان لازم برای داوری، قوانین و اصول آماده‌کردن مقالات برای مجله را از قبل بررسی کنید و ببینید که کدام مجله برایتان مناسب‌تر است. به اعتبار مجلات هم دقت داشته باشید. درباره انواع مجلات و اعتبارشان هم در ادامه برایتان خواهیم گفت.
بعد از اینکه مجله انتخاب شد و توانستید مقاله‌تان را برای‌شان ارسال یا در اصطلاح علمی سابمیت (submit) کنید، باید صبر کنید تا فرایند داوری مقاله از سوی سردبیران و داوران مجله به پایان برسد.
گاهی خیلی زود پاسخ نتیجه داوری به شما داده می‌شود و گاهی هم مدتی طولانی حتی یک سال هم طول می‌کشد تا مقاله‌تان داوری شود. در این میان باید مدام ایمیل خود را بررسی کنید و راه‌های ارتباطی با مجله را زیر نظر بگیرید تا پاسخ داوری را دریافت کنید و در صورت دیرشدن زمان بررسی و اعلام نتیجه با تیم داوری مجله ارتباط برقرار کنید و علت را جویا شوید.
البته اجازه بدهید که چند گام قبل از ارسال مقالات به ژورنال‌ها را هم برایتان شرح بدهیم. اگر قرار باشد، اثرتان را به ژورنالی خارجی بفرستید باید مقاله را به زبان انگلیسی بنویسید.
مجلات معتبر دنیا به زبان انگلیسی نوشته می‌شوند و اگر می‌خواهید که در آنها پذیرش شوید باید مقاله‌تان را به درستی و شیوایی به زبان انگلیسی ترجمه کنید. این کار نیاز به دانش و مهارت حرفه‌ای دارد.
اگر انگلیسی را می‌دانید که هیچ اما اگر به این زبان مسلط نیستید، نیاز به کمک‌گرفتن از مترجمان خبره خواهید داشت. ترجمه و ویرایش تخصصی اثر از عهده موسسات فعال در این حوزه برمی‌آید.
ویرایش نیتیو هم ویرایشی است که ویراستاری انگلیسی‌زبان روی متن ترجمه‌شده هر مقاله انجام می‌دهد تا آن را کاملا به متنی بومی شبیه کند. یعنی متنی که انگار یک انگلیسی‌زبان واقعی نوشته است. بعد از این مراحل، می‌توانید مقاله‌تان را به ژورنال خارجی یا داخلی منتخب خود ارسال یا سابمیت کنید.
انواع مجلات داخلی و خارجی
مجلات داخلی و خارجی دارای انواع مختلفی هستند. برای ورود به دنیای مقاله‌نویسی باید با آنها هم آشنا باشید. به تقسیم‌بندی زیر دقت کنید. به طور کلی می‌توان مجلات را به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم کرد.
مجلات داخلی علمی-پژوهشی در حوزه نشر مقالاتی فعالیت دارند که نویسندگان آنها در زمینه‌ای نوین دست به پژوهش و تحقیق زده‌اند. یعنی این دسته مجلات به پذیرش مقالاتی مشغول هستند که انعکاس نتایج تحقیقات، اختراعات و پژوهش‌هایی نوین هستند.
اسلوب و نگارش مجلات علمی-پژوهشی هم قواعد خاصی دارد که باید حتما به آنها پای‌بند باشید. در غیر این صورت در همان مراحل نخست کار، ردشدن مقاله‌تان حتمی است.
مجلات علمی تخصصی
مجلات علمی-تخصصی به اندازه مجلات علمی-پژوهشی معتبر نیستند. نه اینکه ارزش نداشته باشند اما از این لحاظ که بیشتر به موضوعی می‌پردازند که نتیجه پژوهش شخصی نویسنده نیست و درباره موضوعاتی در زمینه‌ای علمی و تخصصی اطلاع‌رسانی می‌کند، زحمت و اعتبار علمی-پژوهشی‌ها را ندارند.
بیشتر مجلات سازمانی و ارگان‌ها هستند که مجلاتی علمی-تخصصی به شمار می‌روند و هدفشان اطلاع‌رسانی به نیروهای کاری یا دانشجویان و اقشاری خاص است.
علمی ترویجی
مجلات علمی-ترویجی هم دسته دیگری از مقالات داخلی هستند که به ترجمه یا مرور و گردآوری مقالات موجود در یک زمینه علمی خاص می‌پردازند و خبری از تحقیقات و پژوهش‌هایی در آنها نیست که صفر تا صدشان را مقاله‌نویس پشت سر گذاشته است.
همان‌طور که از نام این مجلات برمی‌آید، هدفشان از انتشار مقالاتی به این سبک، ترویج علم و موضوعات علمی گوناگون است.
تامسون رویترز (مقالاتISI)
حتما می‌دانید که مجلات isi دارای ارزش زیادی هستند و اعتبار خوبی برای نویسنده‌ای به همراه دارند که مقالات‌شان در این مجلات به چاپ می‌رسد. اما اجازه بدهید که کمی بیشتر درباره این نوع از مجلات برایتان توضیح بدهیم.
شرکت تامسون رویترز از شرکت‌های معروف دنیا در حوزه فعالیت‌های علمی است که زیرمجموعه‌های مختلفی دارد. بخشی از فعالیت‌های علمی این شرکت مختص به پایگاه داده‌ای استنادی است. در این پایگاه داده معتبر و غنی می‌توان مقالات علمی معتبری را که در نشریاتی باکیفیت به چاپ رسیده‌اند، جست‌وجو کرد و یافت.
مجلاتی که از سوی این موسسه معتبر شناخته می‌شوند و مقالات‌شان در پایگاهش نمایه می‌شود، به دو دسته jcr و isi-listed تقسیم می‌شوند.
مجلات دسته اول، دارای ضریب تاثیر یا ایمپکت فاکتور هستند و مجلات دسته دوم ضریب تاثیر ندارند. اگر بخواهیم دقیق‌تر درباره این مجلات صحبت کنیم باید بگوییم که ضریب تاثیر به معنای شاخصی علمی است که متوسط تعداد استنادها یا همان سایتیشن (citation) به مقالات یک مجله را نشان می‌دهد.
اسکوپوس (Scopus)
اسکوپوس هم پایگاه داده غنی و معتبر دیگری است که در آن اطلاعات مقالات مرتبط با تعداد کثیری از مجلات بین‌المللی معتبر وجود دارد. مجلاتی که در این پایگاه داده علمی نمایه می‌شوند، ارزش زیادی دارند و البته هزینه‌هایی هم برای چاپ بعد از پذیرش مقالات دریافت می‌کنند.
اگر شخصی بتواند مقاله‌اش را در مجله‌ای به چاپ برساند که در پایگاه داده اسکوپوس نمایه شده است، ارزش و امتیاز زیادی از نظرعلمی برای رزومه‌اش به دست خواهد آورد.
پایگاه استنادی جهان اسلام (Isc)
پایگاه استنادی جهان اسلام هم پایگاهی است مختص کشورهای اسلامی. یعنی حدود ۶۰ کشور جهان در این پایگاه حضور دارند.
مجلات معتبر این ۶۰ کشور در پایگاه استنادی جهان اسلام نمایه می‌شوند. مقالاتی که در چنین مجلاتی پذیرش می‌گردند هم اعتبار علمی خوبی دارند. هدف از راه‌اندازی چنین پایگاه داده‌ای، رشد فعالیت‌های علمی و تخصصی در میان کشورهای مسلمان بوده است. این پایگاه، سومین پایگاه غنی و بزرگ دنیا در حیطه ارائه اطلاعات مرتبط با مجلات و مقالات معتبر آنهاست.
پاب‌مِد (Pubmed)
پاب‌مد هم پایگاه داده‌ای معتبر دیگری است که در آن مجلاتی تخصصی در حوزه پزشکی نمایه می‌شوند. حدود ۴ هزار مجله در این پایگاه داده وجود دارند و اعتبارش بسیار زیاد است. به طوری که وقتی گفته می‌شود، مقاله‌ای در یکی از مجلات پاب‌مد نمایه شده است، می‌توان به محتویات آن اعتماد کرد.
زمان پذیرش و چاپ مقالات چقدر است؟
همان‌طور که در بخش قبلی عنوان شد، مجلات مختلف دارای فرایندهای داوری مختلف هستند. فرایند داوری بعضی از مجلات بسیار سریع است و برخی دیگر مدت‌ها طول می‌کشد تا نتیجه‌ای مشخص به شما اعلام کنند.
البته میزان جذابیت موضوع و نوین‌بودن کار شما هم در این مورد دخیل است. گاهی‌اوقات، آن‌قدر مقاله‌تان ارزش کیفی بالایی دارد که خیلی سریع و زود پذیرش می‌شود.
با این حال، باز هم نمی‌توان گفت که بالابودن ارزش کیفی باعث تسریع روند داوری و پذیرش می‌شود. یعنی لزوما چنین چیزی در کار نیست. همه چیز به قوانین داخلی و سیاست‌های اجرایی درونی مجلات وابسته است.
اما به طور کلی، می‌توان گفت که نشریات مختلف برای رسیدگی به مقالات زمانی از حدود یک هفته تا حتی یک سال را در نظر می‌گیرند. گاهی خیلی خیلی زود به شما پاسخ داده می‌شود و گاهی هم بیش از ۷ ماه تا شاید یک سال باید صبر کنید.
البته نام مقاله‌نویس و اعتبار او در دنیای رشته تخصصی‌اش می‌تواند کار را تسریع کند. گاهی هم موضوعی به شدت پر سروصدا و مهم است. در این صورت، حساسیت داوران روی مقالاتی با عنوان آن بیشتر می‌شود و احتمال اینکه به سراغش بروند، زیادتر می‌گردد. در هر حال، زمان دقیقی نمی‌توان برای این فرایند متصور شد.
